#پرسش:
شما فرمودید که به پیامبر ما وحی نشده و الهام شده است. خواهشمندم تفاوت دقیق میان این دو را برایم آشکار سازید.
#پاسخ:
درود. از آنچه در گزینه وحی برای پیامبران برداشت میشود این است که فرشته و یا فرشتگانی که نزدیک خداوند بوده‌اند، پیام‌هایی را در زمان‌هایی مناسب که شان نزول گوناگون نیز داشته است، از خداوند دریافت می‌کرده‌اند و آن را به گوش پیامبر یا فرستاده خداوند رسولش بازگو می‌کرده‌اند. پیامبر نیز همان گفته رسیده از خدا را به گوش مردم رسانده و آشکار است که هیچ‌گونه دخالتی در کم و زیاد کردن آن نداشته است زیرا در این صورت گفته خداوند تغییر می‌کرده است.
از آنجا که زرتشت برای «اهورامزدا» نام و مکانی بیان نکرده است. جایگاه او را در آسمان نمی‌داند که بر عرش تکیه زده باشد و فرشتگانی پیرامون او باشند. بلکه اهورامزدا در بینش زرتشت، یک فروزه(:صفت) است که «اهو» به معنی هستی آفرین و «مزدا» به معنی دانش بیکران است (دانش بیکران هستی آفرین) بنابراین زرتشت از دانش و دانایی در هستی به فراگیری دانش پرداخته و به آگاهی رسیده است.
ندای درونی وبینش مینوی(سروش) به یاری او آمده و هرگاه پرسشی برایش پیش آمده با پژوهش در هستی، در پرتو دل آگاهی و الهام به رازهای گوناگون هستی پی برده و هر یک را در سروده‌هایش گات‌ها بیان کرده است.
گفتنی است اشاره می‌کند که هر کس با آزادی می‌تواند سخنان او را بپذیرد و یا به آنچه اندیشه دارد روی آورد. بدینروی در بینش و فرهنگ ایران باستان، فرشته وجود خارجی نداشته و وحی پدیدار نشده است.
#پرسش:
اگربه زرتشت وحی نشده است. اشوزرتشت چگونه اسرار خلقت مانند وجود بهشت و جهنم و روز رستاخيز و چيزهای گوناگون ديگر را دريافته است و چگونه می‌توان آن را قبول کرد؟
#پاسخ:
فروزه «وحی» برای زرتشت در کار نبوده بلکه چنانکه پیش از این نیز اشاره شده است برخلاف پدیده وحی برای پیامبران ابراهیمی #زرتشت با «الهام»(دل آگاهی و پیغام سروش) به راز هستی پی برده است و در سروده‌های خود آنها را بیان کرده است. در پذیرفتن و گزینش گفته‌هایش کسی را ناگزیر(:مجبور) نکرده بلکه به هر کس توانش(:اختیار) داده تا خود نیز به ژرفی اندیشه کنند سپس با خردمندی بهترین گفته‌ها را پذیرا باشند. بهشت و جهنمی که زرتشت به آن باور داشته و بیان کرده است جنبه مادی ندارد. خداوند از پیش آن را نساخته تا آماده برای پذیرش انسان پس از مرگ باشد که لذت‌های مادی را به نیکوکاران در بهشت پیشکش(:هدیه) کند. در برابر آن سوختن و شکنجه(:عذاب) را برای گناهکاران در دوزخ داشته باشد، بلکه بهشت و دوزخ اندیشه زرتشت حالتی مینویی(:معنوی) است که شادی روان و یا افسرگی آن را در این جهان در پی داشته و ادامه آن برای روان پس از درگذشت نیز ادامه خواهد داشت و چنین حالت‌هایی را هرکس می‌تواند با کردار نیک برای خود فراهم سازد نه اینکه از سوی موبد یا پیشوای دینی او اندوخته گردد. اینگونه رویکردها نیازی به فهمیدن از راه «وحی» نبوده است، بدین ترتیب هر کس خواستار باشد آن را گزینش خواهد کرد وگرنه زرتشت از نپذیرفتن آن آشفته و خشمگین نخواهد شد تا اشتباه دیگران را به جایگاهی بالاتر از خود گزارش دهد.
#پرسش:
آیا زرتشت از جانب آفریدگار بزرگ، اهورامزدا به پیامبری برگزیده شده و یا اینکه زرتشت فیلسوف و دانشمندی بزرگ بود که با پی بردن به راز خلقت سخنان و اندیشه‌ی خود را در کتابی به نام اوستا گردآوری کرده است؟
#پاسخ:
از آنچه در سروده‌های گات‌ها برداشت میشود، زرتشت پیامبری نبوده که به یکباره و از دنیای بی‌سوادی، چوپانی و تیره(:قوم) ابتدایی، به پیامبری برگزیده شود. او به بسیاری از دانش‌های زمان خویش آگاهی داشته است. او پیش از اینکه پیامبر و پیام آور نام گرفته باشد، اندیشمند و فیلسوفی بوده که ویژگی‌های سنتی همبودگاهش(:جامعه) را خرده‌گیری(:نقد) و بررسی کرده و بسیاری از پندارهای مردم را نادرست و کارهای رهبران دینی آن هنگام(:زمان) را نادرست دانسته است. او در آن هنگام ده سال به زاستار(:طبیعت) روی آورده تا پرسش‌های خود را از رازهای باشنده(:موجود) در زندگی درک و دریافت کند.
او چنانکه در هات۲۹ از یسنا (سرود دوم گات‌ها) آمده است، در رایزنی بین اهورامزدا (دانایی و آ گاهی بیکران هستی مند)، #وهومن (منش پاک)، #اشا (هنجار راستی در هستی) و #گِئوش اوروان(روان گیتی) برگزیده شده تا پیام راستی را به مردم برساند و راهنمای آنان برای رسیدن به شادی، آرامش و رستگاری باشد.
به سخنی دیگر هر دو بخش پرسش شما را دربرمی‌گیرد. بدینروی که زرتشت، رازور(عارف) و اندیشمندی بوده که به رازهای هستی پی برده است و از سوی خداوند به پیام آوری و آموزگاری برگزیده شده است.
گفته‌ها و بینش دانش بنیان اشوزرتشت در سروده‌هایش به نام گات‌ها به یادگار مانده است.
.
.
#پرسش:
چگونه می‌توان ثابت کرد كه گات‌ها كتاب آسمانى است و زرتشت از سوى خدا آمده است؟
#پاسخ:
نخست اینکه «گات‌ها» (سروده‌های زرتشت» نسک(:کتاب) آسمانی نیست، به این معنی که گفته‌ها، بینش و پیام زرتشت که در این نسک جای دارند از سوی آسمان به زمین نرسیده است. خداوند یکتای ایرانیان اهورامزدا که نخستین بار زرتشت به آن اشاره کرده است، خدایی نیست که در آسمان باشد و از آنجا دستوراتش را به زرتشت رسانده باشد. و آنگاه او به مرتوگان(:بشر)رسانده باشد.
اهورامزدا (دانایی و آگاهی بیکران هستی مند) فروزه پایداری است که بایستی در همه جا وجود داشته باشد. آنجا که خرد خودنمایی می‌کند، آنجا که هستی پویا میگردد و هرگاه که توانایی از دانایی سرچشمه گرفته است. خداوند جان و خرد نیز آنجاست. بنابراین اهورامزدا فروزه‌ای‌ست که جانِ جهان را پوشش داده است. به همین انگیزه «گات‌ها» نسک دینی زرتشتیان است.
دوم اینکه زرتشت در سروده‌هایش خود را پیام رسان بی‌اراده نمی‌داند که پیام را از خداوند دریافت کرده سپس به مردم رسانده باشد. او خود را گاهی «سوشیانت» میداند به معنی کسی که سود رساننده و رهایی بخش است. گاهی «مانترن» نام دارد، کسی که سخنانش اندیشه برانگیز است و گاهی «زوتار» است، کسی که با آواز خوش سروده‌های نغزش را در آیین‌ها میسراید. گفتنی است که در هات۲۹ از یسنا که دومین سرود گات‌ها می‌باشد، برگزیده شدن اشوزرتشت به سمت پیام آوری بر مردم جهان و گسترش آیین یكتاپرستی از سوی اهورامزدا (آگاهی و دانایی در هستی) اشاره شده است.
#پرسش:
چرا اهورامزدا نیکی و بدی را آفرید؟ چرا تنها نیکی را نیافرید؟ اگر راه یکی است و راستی چرا باید بدی هم باشد. تا دوستداران اشا گمراه شوند؟
#پاسخ:
اهوامزدا با نیکی در سراسر هستی پایدار است و هیچگاه زاینده بدی‌ها نیست. چنانچه به چم(:معنی) واژه اهورامزدا بنگریم: «دانایی و آگاهی بیکران هستی مند» می‌باشد و اشوزرتشت نخستین بار به این پدیده پی برده است که سرآغاز و سرانجام هستی است. دانشی بیکران که هیچگاه پایانی نخواهد داشت. هرگاه مرتو(:انسان) با دانایی به سراغ چنین خدایی(اهورامزدا) برود و از او یاری بخواهد، چنانچه برپایه هنجار راستی(اشا) و منش نیک(وهومن) باشد، فرآورده آن نیکی، مهربانی، شادی، سازندگی، تازگی، خوشبختی، بهروزی و پیشرفت خواهد بود ولی هرگاه بد اندیشان با کارهای نادرست خویش که برگرفته از نادانی، حسادت، خودپسندی، کینه و خشم باشد از اهورامزدا(دانش بیکران) یاری بجویند. بدی‌هایی پدیدار خواهد شد که با جنگ و بیداد، یورش و کشتار، خرافه و پندار و استفاده جنگ افزار همراه خواهد بود. بدینروی آفریننده بدی‌ها، آدم بد اندیش و ناآگاه است که اگر بر روی زمین نباشد هیچگاه بدی پیش نخواهد آمد. برای اینکه دانشی درست پایدار گردد و بدی در هازمان(:جامعه) نباشد. دست به کار شویم تا دانایی را گسترش دهیم. از مزدا (دانایی و آگاهی بیکران) یاری بجوییم.
.
.
#پرسش:
پیروان هر دین به پیامبرانی غیر از پیامبر خودشان نیز باور دارند. یهودیان علاوه برحضرت موسی به ابراهیم خلیل الله نیز معتقدند. مسیحیان علاوه بر حضرت عیسی به حضرت موسی و ابراهیم خلیل الله معتقدند. ما مسلمانها هم علاوه بر حضرت محمد به پیامبرانی چون ابراهیم و عیسی و موسی و... معتقدیم. آیا زرتشتیان تنها به اشوزرتشت باور دارند یا پیامبران دیگری را نیز قبول دارند؟ چند تن از این بزرگان را نام ببرید.
#پاسخ:
هیچگاه نمی‌توان بینش اشوزرتشت و فلسفه او را با ادیان ابراهیمی سنجید و مقایسه کرد. چون دیدگاه و جهان بینی زرتشت با آنان در بسیاری از گزینه‌ها دگرگون(:متفاوت) بوده و هم‌خوانی ندارد.
خدای اندیشه زرتشت اهورامزدانام دارد به معنی دانایی و آگاهی بیکران هستی مند، موجودی نیست که در ورای(:عرش) آسمان‌ها جای گرفته باشد و کار مرتوگان(:بشر) را از بالا تماشا و بررسی کند. اگر اراده کرد آنان را ببخشد و چنانچه خشمگین شد مَرتو(:انسان) را به کیفر(:مجازات) برساند.
بهشت و دوزخ نیز برای آدمی جایگاهی از پیش آماده شده نیست تا هر کس پس از مرگ به یکی از آن دو جای خوش آیند یا زجرآور راهنمایی شود. بنابراین در بینش زرتشت، انسان برده(:بنده) چنین خدایی نیست که بی‌چون و چرا از دستورات او پیروی کند.
اگر به سروده‌های زرتشت(گات‌ها) به ژرفی بنگریم تنها راه بهزیستی و رستگاری مردم را خواهیم یافت. زرتشت در پیامش نه تنها خود را پیام رسان و پیامبر نخوانده است. بلکه از پیامبران دیگری نیز نام نبرده است، سروده‌های زرتشت از سود رسان‌هایی سپنت(:مقدس) به نام «سوشیانت‌ها» یاد کرده است که گاه‌گاهی در زندگی مرتوگان(:بشر) پدیدار شده و در هر هنگام چشم به جهان گشوده و مرتوگان را از پندارهای نادرست رهایی بخشیده و به تازه شدن زندگی فرامی‌خوانند.
«دانشمندان با دانش خود»، «اندیشمندان با اندیشه خود» فیلسوف با فلسفه خویش و «رازوَران(:عارفان) با پارسایی و رازوری(:عرفان) خود» نمونه‌هایی از سوشیانت‌ها در روزگار خود بوده‌اند که بهره بسیاری به دیگران رسانده‌اند و همچنان در هر گوشه از گیتی آشکار خواهند شد تا گسترش دهنده راستی باشند، با دروغ مبارزه کنند و تازگی و پیشرفت را به زندگی مردم ارمغان آورند. این چنین کسان از دانایانی بوده که زرتشت به آنان باور دارد و گسترش دهنده آیین راستی در جهانند از هر تیره، با هر گویش و از هر ملتی که باشند.
✍️موبد #کورش_نیکنام نویسنده و پژوهشگر دین و آیین زرتشتی و فرهنگ ایران باستان
