سیزده به در

 

فلسفه سبزه گره زدن🍀: 

فلسفه گره زدن سبزه، شاید برمی‌گردد به فلسفه آفرینش در افسانه‌های کهن ایرانی. 

 

در داستان‌های اساتیری ایران‌زمین آمده است که کیومرس نخستین انسانی بود که هنگام مرگ، نطفه او بر زمین ریخته و از آن دو شاخه از گیاهی همانند ریواس روییده شد با نام مشی و مشیانه  که برهم پیچیده و از آنها دو تن پدید آمد که آفرینش را تداوم بخشیدند.

 

این سنت نشان از دیرپایی و قدرت نفوذ فرهنگ ایرانی در جان تک‌تک ما ایرانی‌ها، در درازای سده‌ها و روزگاران دیرین دارد و ما ایرانیان همچنان به یمن آن پیچش زیبا، سبزه‌ها را برهم گره می‌زنیم و آرزوی به خانه بخت رفتن و خوشبختی دختران و پسران جوان و زنان و مردان را  داریم. 

 

📗بنْدَهِشْن(بندهش)، بخش نهم. چگونگی مردمان (برگ۸۱)

 

نگاهی به ریشه بنیادی جشن سیزده‌بدر:🍀

جشن سیزده‌به‌در و روز زاستار(:طبیعت) سنت ایرانیان باستان است و به مناسبت پیروزی ایزد باران بر دیو خشک‌سالی اَپوش می‌باشد و پیش از اشوزرتشت اسپنتمان آریایی هم مرسوم بوده است.

در ایران باستان سیزدهم روز از ماه فروردین، تیر یا تِشتَر نام دارد.

ایزد تیر یا تشتر که در اوستا، یَشتی هم به نام آن وجود دارد ایزد باران است و در باور پیشینیان پیش از اشوزرتشت برای اینکه ایزد باران در سال جدید پیروز شود و دیو خشکسالی نابود گردد مردم در نیایش روز تیر ایزد از این ایزد می‌بایست یاد کنند و از او در خواست باریدن باران نمایند.

در استوره‌های ایرانی، ایزد باران همواره به‌گونه اسپی با دیو خشک‌سالی که دیواپوش نام دارد در جنگ و ستیز است و اگر تیر ایزد پیروز شود، باران می‌بارد و چشمه‌ها می‌جوشند و رودها روان می‌گردند و سرسبزی و شادابی را به ارمغان می‌آورند.

 

در ایران باستان پس از برگزاری مراسم نوروزی سیزدهم روز که به ایزد باران تعلق داشت.

مردم ایران به دشت و بیابان و کنار جویبارها می‌رفتند و به شادی و پایکوبی می‌پرداختند و آرزوی بارش باران را از اهورامزدا(خداوند جان و خرد) می‌نمودند.

اکنون هم زرتشتیان از بامداد روز تِشتَر ایزد از فروردین‌ماه، سفره نوروزی را بر می‌چینند و خوردنی‌ها و مقداری آجیل و شیرینی‌های باقی‌مانده در سفره نوروزی و شِشه سبزه‌های موجود در سفره هفت سین نوروز را برمی‌دارند و به زاستار(:طبیعت) و به دشت و بیابان و کنار چشمه‌ها و آب‌های روان می‌روند.

سبزه خود را در کنار جویبارها به آب روان می‌سپارند و آرزو می‌کنند که سالی پر برکت و خرم داشته باشند.

تا پسین آن روز یعنی سیزده‌بدر را بیرون از خانه سپری می‌کنند و خوش می‌گزرانند و در زاستار(:طبیعت) و میان سبزه و بیابان به جشن و شادمانی می‌پردازند.

)برگرفته از نَسک(:کتاب): «نوروز تا نوروز» نوشته موبد کورش نیکنام، نویسنده و پژوهشگر آیین و فرهنگ ایران باستان(

🍀 پیدایش جشن سیزده‌به‌در🍀

 

سیزده‌بدر جشنی‌ست کهن که با نوروز پیوندی ناگسستنی دارد و با آن همگام شده است و با کاوش تاریخ ایران نمایان می‌شود که این روز دیرینگی در میان ایرانیان و همه اقوام ایرانی دارد.

برپایی‌ جشن‌ها و آیین‌های ویژه روز سیزدهم نوروز ریشه باستانی، تاریخی دارد و نقطه اوج ایام نوروزی است.

همانگونه که پیشینه‌ی جشن نوروز را از زمان جمشید شاه می‌دانند درباره‌ی سیزده بدر هم گفتاری هست که:

«جمشید شاه، پادشاه پیشدادی روز سیزده نوروز را در دشت و دمن سبز و خرم خیمه بر پا می کند و بار همگانی(اجازه ورود به همگان برای حضور در برابر شاه) می‌دهد و چندین سال پشت سر هم این کار را انجام می‌دهد که در نتیجه این آیین ها در ایران‌زمین به صورت تراداد و آیین در می‌آید و ایرانیان از آن پس سیزده بدر را بیرون از خانه در کنار چشمه سارها و دامن زاستار(:طبیعت) برگزار می‌کنند.»

 

سیزده‌بدر سه دلیل شناخته‌ شده دارد.

یكی اینكه واپسین روز از جشن‌های نوروزی است و همانگونه كه پیش از این گفته شد پیشینه‌ی دست‌كم چندین هزار ساله دارد.

دلیل دوم در این است كه در این روز نیم‌سال دوم کشاورزی آغاز می‌شده است.

سومین دلیل چنین است كه سیزدهم فروردین، نخستین «تیشتر روز» سال است.

روز سیزدهم هر ماه تیر روز نامیده می‌شود و متعلق به ایزد تیر است.

تیر در زبان اوستایی «تیشتَریَه» خوانده می‌شود و هم نام تیشتر  خدای باران می‌باشد.

در این روز مردمان ایرانی برای نیایش و گرامی‌داشت تیشتر ایزد باران‌آور و نوید‌بخش سال نیک به كشتزارها و مزارع خود می‌رفته و در زمین تازه‌روییده و سرسبز و آكنده از انبوه گل‌ها و گیاهان دشت و دمن، به شادی و ترانه‌سرایی و پایكوبی می‌پرداخته‌اند و از گردآوری سبزه‌های دشت و دمن و پختن آش و خوراكی‌های ویژه غافل نمی‌شدند.

به سخن دیگر ، سیزده‌بدر از رو گرفت‌های جشن‌های تیرگان و آبریزگان است.

 

چو هر دو سپاه اندرآمد ز جای

تو گفتی که دارد در و دشت پای.

✍️ فردوسی

برگرفته از درگاه ایرانیان زرتشتی