جاماسپی از خون گذشته تا به ما رسیده است... شاه عباس به بهانۀ جاماسپ‌نامه دست‌نبشت‌هایی پرشمار از اوستایی و پارسیگ نابود کرد

 

🔰 نمونه‌ئی از سرکوب‌ها و آزار و کشتار مزدیسنان و نابود کردن آثار و نسک‌های ایشان در دورۀ صفویه:

دیگرِ چراییِ از میان رفتنِ جاماسپ‌نامه* در ایران، بیزاریِ بیمارگونۀ شاه عباس از یادگارِ جاماسپ است. او دستور داد تا هر دست‌نبشتی را که اندرش جاماسپی تواند بود گردآورده از میان بَرَند. در این میان، دست‌نبشت‌هایی پرشمار از اوستایی و پارسیگ نابود و دو موبد نیز به دستورش کشته شدند. نامه‌ئی، در ۱۰۱۹ یزدگردی (۱۶۴۹ ترسایی)، از ایران، به دستور بُرزو کامدین از دودمانِ سَنجانا که شهریار رستم صندل آن را رسانده است، گزارشی از این رخدادِ سالِ ۹۹۷ یزدگردی (۱۶۲۷) در بر دارد:
«این مکتوب در روزِ وَرَهرام ایزد، ۲۰ اردیبهشت‌ماهِ قدیم، سال یک‌هزار و نوزدهِ یزدجردی، به مَصحوب شهریار رستم صَندَل، فرستاده شد ... در سال ۹۹۷ یزدجردی، در زمانِ شاهِ جنت‌مقام شاه عباس، آن قدر آزار و جفا و زیان به دستورانِ ایران رسید که شرحِ آن به قلم و به زبان بیان نمی‌توان کرد و کار به جایی رسید که دو نفر از مایان کشته و ضایع شدند، و از جهتِ طلبِ کتاب‌های دین چند و نسخۀ چند که از جاماسپ‌نامه بود گرفتند، و باز طلب‌جوی زیادتی می‌کردند، و نبود. این آزارها و جفاها به ما رسید. خدا عوضِ نیکی به نیکان رساناد. آرزومندِ دیدار ... بهدینِ ساکنِ دارالامانِ کرمان، ملا منوچهر ملا سیاوخش منوچهر ... .» [۱]

 

 
نابودیِ نبیگ‌های پارسیگ از پیرامون سپاهان (اصفهان) نیز فراتر رفت، چونان:
«خبرِ مهمِ دیگر فرارِ سه‌هزار نفر زرتشتیان از خراسان و پناه گرفتنِ آن‌ها در یزد می‌باشد. بنا به قولِ آقای مهربان مهر، نیاکانِ دستور کیخسرو پورِ دستور کرمانی با سيسد [:سیصد] جلد کتبِ دینیِ خود از بلخ به کرمان پناه می‌برد، و از استماعِ خبرِ ستمِ شاه عباسِ صفوی در یزد و غصبِ کتبِ دینیِ زرتشتیان و قتلِ دو نفر موبدی که کتبِ دینی را از دست نمی‌دهند، تمام کتاب‌های خود را در وسطِ دیوارِ منزلِ خود به گِل می‌گیرد. چون در سالِ ۱۲۷۵ یزدگردی دستور کیخسرو بی‌خبر دیوار را می‌شکافد، می‌بیند سوای چند جلد، کلیۀ کتاب‌ها نابود شده است.» [۲]

*بزرگمهر لقمان: «جاماسپی» (یا «یادگارِ جاماسپ»، یا «جاماسپ‌نامه») به دیروز و امروز و فردای ایران پردازد، و گذشته و کنون و آیندۀ آریاییان را برنماید. جاماسپی از خون گذشته تا به ما رسیده است، چه دانیم که شاه عباس به بهانۀ جاماسپ‌نامه دست‌نبشت‌هایی پرشمار از اوستایی و پارسیگ نابود کرد. «منوچهر سیاوخش»، ۲۲ سال پس از کشتارِ شاه عباس، ازبهرِ یافتن و نابود کردنِ جاماسپی، در نامه‌‌ئی به «بُرزو کامدین» نوشته است: «در زمانِ … شاه عباس، آن قدر آزار و جفا و زیان به دستورانِ ایران رسید که شرحِ آن به قلم و به زبان بیان نمی‌توان کرد و کار به جایی رسید که دو نفر از مایان کشته و ضایع شدند و از جهتِ طلبِ کتابهای دین چند و نسخۀ چند که از جاماسپ‌نامه بود گرفتند و باز طلب‌جویِ زیادتی می‌کردند و نبود.»

یادداشت‌ها:
۱: دست‌نبشتِ ف۴۵ (نبیگ‌خانۀ مِهرجی رانا، نَوساری)، برگ‌های ۲۶۵ تا ۲۷۰.
۲: رشید شهمردان، تاریخ زرتشتیان: فرزانگانِ زرتشتی، تهران، ۱۳۶۳، ۲۶۹.

مأخذ: بزرگمهر لقمان. (۱۳۹۹). جاماسپی (گزارشِ پارسیگِ (پهلویِ) یادگارِ جاماسپ/ جاماسپ‌نامه)، بر پایۀ گزارشِ رهام اشه. خردنامگِ ۴، (چاپ نخست). تهران: نشر شورآفرین. ص۲۶-۲۷ 

نقل از درگاه سرای زرتشت