جشن دیگان در گاهشمار زرتشتی دی به‌آذر، دی به‌مهر، دی به‌دین، از ماه دی جشن دیگان برگزار میشود و اکنون زرتشتیان در شهرها و روستاهای ایران دیگان را جشن می‌گیرند.
واژه دی، آفریدن و آفریدگار معنی می‌دهد و در ماه دی بجز نخستین روز ماه که اورمزد نامیده میشود و نام اهورامزداست، سه روز دیگر به نام‌های دی به‌آذر، دی به‌مهر و دی به‌دین وجود دارد. بنابراین جشن دیگان برابر است با یکی از این روزها در ماه دی، که دوم، نهم، و هفدهم در سالنامه خورشیدی است. در ایران باستان نخستین جشن دیگان، درماه دی یعنی روز اورمزد و دی ماه فرم روز نیز نام داشته است و در این روز که روز پس از شب چله، بزرگترین شب سال بوده‌است، پادشاه و فرمانروا دیدار همگانی با مردم داشته است.
دی یا دتوشو Daatoshu به معنی دادار و آفریدگار است و در نامه‌های اوستایی بیشتر به‌جای واژه اهورامزدا به‌کار رفته است.
اگر به‌نام ٣٠روز ماه نگرشی داشته باشید خواهید دید که روزهای هشتم و پانزدهم و بیست‌وسوم هر ماه به‌نام دی نام‌گزاری شده و برای تمیز آنها از یکدیگر هر یک به‌نام روز بعدش خوانده شده‌است و اورمزد که آنهم نام اهورامزداست می‌باشد.
بدینگونه: اورمزد، دی به‌آذر، دی به‌مهر و دی بدین. براین پایه در ماه دی چهار روز به‌نام اهورا نامیده شده و در ماه دی چهار بار جشن دیگان برگزار میشود.
آری، واژه دی، آفریدن و آفریدگار معنی می‌دهد.
در ماه دی، به‌جز از نخستین روزِ ماه که اورمزد نامیده میشود و نامِ اهورازمزداست، سه روزِ دیگر به‌نام‌های دی به‌آدُر، دی به‌مهر و دی بدین وجود دارد. بنابراین جشن دیگان برابر است با یکی از این روزها در ماه دی، که دوم، نهم و هفدهم در سالنامه خورشیدی است.
در ایران باستان نخستین جشن دیگان، در ماه دی یعنی روز اورمزد از ماه دی، خرم روز نیز نام داشته است.
در این روز که روزِ پس از شب چله، یعنی بزرگترین شب سال بوده‌است، پادشاه کشور و فرمانروای شهر، دیدار همگانی با مردم داشته‌اند.
اکنون نیز زرتشتیان در برخی از شهرها و روستاها، یکی از روزهای دی، در ماه دی و یا همه‌ی آنها جشن می‌گیرند. همانند دیگر جشن‌های ماهیانه ایرانی، کوشش می‌کنند تا در محل‌های همگانی مانند تالار آدریان و آتشکده گردهم آیند و جشن دیگان را با سرور و شادمانی برگزار کنند.
روز دی از ماه دی برابر است بـا ٢۵ آذر ٢و٩و١٧ دی‌ماه.
اورمزد و دی‌ماه:
نخستین روز دی‌ماه باستانی ٢۵آذر ماه خورشیدی.
دی به‌آذر و دی‌ماه:
هشتمین روز دی‌ماه باستانی ٢دی‌ماه خورشیدی.
دی به‌مهر و دی‌ماه:
پانزدهمین روز دی‌ماه باستانی ٩دی‌ماه خورشیدی.
دی بدین و دی‌ماه:
بیست و سومین روز دی‌ماه باستانی ١٧دی‌ماه خورشیدی.
خرم روز روز یکم از ماه دی است و به مناسبت برخورد نام روز با نام ماه که نام اهورامزدا نیز بود در ایران باستان جشن گرفته می‌شد. روزی بزرگ بود مشحون از آداب و مراسم دینی و غیر دینی.
زرتشتیان به‌ویژه پارسیان این روز را بسیار ارج شمرده و آن را دی دادار جشن می‌نامند.
ابوریحان بیرونی می‌نویسد:
دی‌ماه را خُورماه نیز می‌گویند و روز نخست ماه را خره‌روز یا خوره‌روز نامند.
دی صفت می‌باشد از مصدر «دا» به معنی دادن و ساخت و آفریدن و به‌معنای دادار و آفریدگار است و در نامه‌های اوستایی بیشتر به‌جای واژه اهورامزدا به‌کار رفته است.
آخرین شب آذر ماه بلندترین شب سال و آخرین روز آذر در سال درست خورشیدی و کوتاه‌ترین روز سال است.
پیروان آیین مهر روز یکم دی را روز زایش خورشید می‌دانستند چون از این روز به تدریج خورشید بیشتر در آسمان می‌پاید و شب‌ها کوتاه‌تر و روزها بلندتر میشود.
ایرانیان سال را در دوره‌ای از ادوار تاریخی خود از آغاز زمستان و ماه دی یا روز خورشید و ماه آفریدگار آغاز می‌کردند و در واقع نوروزشان بود.
دیگان، میوه چشم به راهی:
زمین را هنجاری است که بر بنیان آن، هر شبانه روز را یک دور بر گرد خویش گردد و بدینسان به دیدگاه انسان خورشید بر گردونه مهر سوار و از خاور بدر آید. امروز که سپیده سر زد و دیده انسان توانا به دیدن کف دست خویش شد، گاه هاون که سرآغاز روز در گاهشماری زرتشتی است، نویدبخش روز خجسته و ماه فرخنده‌ای گردید.
روزی که در پس خود ۲۷۰روز دارد از روز بزرگ هستی‌بخش دانا و آغاز سال. ۲۷۰ که نشان از ۹ دارد که بنیاد دین است و زمان چشم به‌راهی و ۳۰ که نشان از روزهای ماه دارد به دین بهی.
روزی که ۲۵۱روز از فروردینگان گزشته تا شادی که آرمان فروهر نیاکانمان بوده است را به‌یاد داشته باشیم.
روزی که ۲۳۷روز از اردیبهشت گان سپری شده تا راستی و عشق را به آتش اهورا داده پاسبان باشیم.
روزی که ۲۰۴روز از خردادگان گزراندیم تا به امید دستیابی به دانش و رسایی، تلاش نماییم.
روزی که ۱۶۷روز از تیرگان گزشته تا با تیر دانش، آزادگی آرش را به‌یاد آوریم.
روزی که ۱۴۳روز از امردادگان گزشته تا بی‌مرگی گیاه را بشناسیم و گشایش کنیم حساب جاودانگی را.
روزی که ۱۱۷روز از شهریورگان سپری شده تا حساب جاودانگی را با سکه آزمون اهورایی لبریز نماییم.
روزی که ۷۵روز از مهرگان گزراندیم تا پایبند باشیم به مهر و وفاداری و عشق و دریابیم شوند بپاخیزی کاوه و فریدون را.
روزی که ۵۱روز از آبانگان گزشته است تا آب دانش را خوراکی برای آتش عشق داشته باشیم.
روزی که ۲۲روز از آذرگان سپری شده است تا آتش عشق را که نتیجه دانش اندوزی و مهرورزی است را نویدبخش امروز بدانیم که اورمزد و دی ماه فرا رسیده است و دیگان دمیده که روز با دانش بیکران هستی‌مند آغاز می‌گردد و ماه به دادار تا به هفته‌ای دیگر پرودگار آتش عشق باشد و هشته‌ای پس آن آفریدگار مهر و پیمان و هشته‌ای در پی آن برپا کننده وجدان بیدار. و از این رو است که دیگان را میوه نه ماه چشم به‌راهی از آغاز سال باید دانست که چون ۹ بنیاد دین را سپری نمودی و بر هر جشنی توشه‌ای از اندیشه و شناخت یافتی به دیگان که آفریدگار آتش و وجدان و مهرورزی است، رسی که بدانی با اندیشه نیک و پاسداشت زمین، سالی دگر را بر این چرخه دیدار خواهی داشت.
#جشن‌های_دی‌ماه:
یکم دی/ اورمزد روز
از گرامی‌ترین روزهای ایرانیان به‌نام «خرم‌روز/ خور روز(خورشید روز)» یا جشن «نود‌روز»(نود روز تا نوروز).
آغاز سال نو در برخی سالنامه‌های ایران باستان که هنوز نیز در پامیر و بدخشان به‌کار گرفته میشود.
دیده شدن خورشید در این روز نه تنها «زایش خورشید»(=سی‌ام آذر) را نوید می‌دهد، بلکه آغاز روز، ماه، فصل و سال جدید نیز بوده‌است.
همچنین هنگام جشنی با نام «آب نو» در آذربایجان همراه با تعویض آبِ آب‌انبارها با آبِ تازه و با مراسمی همگانی.
پنجم دی/ سپندارمز روز:
جشنی همراه با بازار همگانی در سُغد باستان.
پنجم دی‌ماه، درگذشت اشوزرتشت اسپنتمان.
یکم، هشتم، پانزدهم و بیست‌وسوم دی:
چهار جشن منسوب به «دی/ دادار» (پروردگار/هرمزد). کوشیار گیلانی در «زیج جامع» این روزها را «دی جشن» می‌نامد.
دوم دی به‌آذر، نهم دی به‌مهر، هفدهم دی به‌دین، از ماه دی جشن دیگان.
چهاردهم دی/ گوش روز:
جشن «سیر سور»، جشن گیاه‌خواری و به‌ویژه خوردن سیر. و نیز روز غلبه دیوان و کشته شدن جمشید‌شاه در روایت‌های ایرانی.
(در شاهنامه فردوسی نیز پدیده گوشتخواری پس از جمشید رواج می‌یابد.)
پانزدهم دی/ دی به مهر روز:
جشنی همراه با ساخت تندیس‌‌ها و پیکر تراشی‌هایی به‌گونه انسان و گاه سوزاندن آن.
در برخی متون از این روز به‌نام «بتیکان» یاد شده‌است که شاید شکل تغیر یافته «دیبگان» است.
بنمایه‌ها:
- تارنمای زرتشتیان تهران
- موبد دکتر مهراب وحیدی
- داریوش بهرامی (دین بهی)
نقل از درگاه ایرانیان زرتشتی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر