💠 پیش از این، پیرامون جستار (موضوع) های بسیاری در دین بهی گفتگو کردیم و در همه آنها، یگانه نسک برجامانده از اشو زرتشت را که گاتها باشد، آسه (محور) سخن خود نهادیم؛ با این همه، به هیچ روی از گواه (تایید) آوردن از نسک های کهنی که به دست پیشینیان ما به نگارش درآمدند، پرهیز نکردیم. از این رو، پرسش بجایی که پیش می آید، آنست که جایگاه هر یک از این نوشته ها در شناخت و بررسی دین بهی چگونه است.
💠 در اینباره باید خیلی روشن چنین گفت که بیگمان گاتها را باید یگانه چهارچوب بنیادین دین بهی دانست. هرآینه (البته) این به هیچ روی به چم (معنی) نادیده گرفتن دیگر بخش های اوستا و نیز دیگر نوشته های کهن نیست. بیک (اما) این به چم جای دادن هر نوشته در جایگاه راستین خود است. زیرا آنچه به روشنی آشکار است، اینست که پایه گذار دین بهی، کسی مگر اشو زرتشت نیست و نسکی مگر گاتها نیز از زبان خود او بیرون نیامده. پس آنچه هر خرد رسایی (سلیمی) درمی یابد، آنست که درونمایه هر نوشتار یا نسک دیگری را برای سنجیدن آن بر پایه دین بهی، باید در چهارچوب گاتها بررسی نمود. زیرا این تنها گاتهاست که از اشو زرتشت برای ما به جا مانده است. پس هیچ گواهی بر درستی دیگر نسک ها یا نوشتارها در همخوانی آنها با دین بهی پدیدار نیست؛ مگر همسویی آنها با گاتها.
💠 اکنون بیایید به بنمایه های کهن بازگردیم تا ببینیم جدای از این برداشت خردبنیاد ما، پیشینیان ما در اینباره چه می اندیشیدند. در این راستا باید بدانیم که بر پایه تراداد (سنت) زرتشتی و نسکی چون دینکرد سوم، نامه های دینی به سه بخش، دسته بندی می شوند؛ بخش "گاهانیک"، بخش "داتیک" و بخش "هادگ مانتریک". بر پایه دینکرد، بخش گاهانیک که امروزه دربرگیرنده گاتها و چند نیایش دیگر می باشد، بر دیگر نامه های دینی برتری داشته و در برابر آنها دارای ویژگی گواهمندی می باشد. این درست نشانگر آنست که پیشینیان ما نیز گاتها را در جایگاه یگانه چهارچوب دین بهی می دانسته اند. نمونه آشکارتر آن نیز در نسک "اندرز دانایان به مزدیسنان" هویدا می باشد. در این نسک، از دین بهی با برنام (عنوان) "دین گاهانیک" نام آورده می شود! نیز درستی این دیدگاه را می توان از مهندی (اهمیت) گاتها در پاره هایی از اوستا و نسک های پهلوی دیگر هم دریافت.
💠 اکنون باید پرسید: پس جایگاه دیگر بخش های اوستا چه می شود؟ در اینباره با بازگشت به دینکرد چهارم، می توانیم به جایگاه اوستا پی بریم. در این نسک، گزارش می شود که پس از پراکنده شدن اوستا با تازش اسکندر گجستک (ملعون) و نیز تباهی بخش هایی از آن، در پایان روزگار اشکانیان و آغاز شاهنشاهی ساسانی، برای گردآوری اوستا، دو کنش بسیار مهند (مهم) انجام می شوند. نخست؛ بررسی نوشتارهای دینی پراکنده در جای جای ایران زمین، سپس یکپارچه و یکدست سازی آنها در کنار هم، از راه زدودن بخش هایی که با شالوده دیگر بخش ها ناهمگونی دارند. دیگری؛ بررسی دستاوردهای دانشی (علمی) سرزمین های گوناگون جهان.
💠 آنچه از این گزارش برمی آید، آنست که گردآوری اوستا از سوی نیاکان ما، از دو انگیزه برخوردار بوده است؛ نخست، یکپارچگی در دین بهی و دیگری، گردآوردن همه دانش های روزگار خود در یک انباشتگاه (مجموعه). از این رو، اوستا را باید یک دانشنامه برشمارد. دانشنامه ای استوار بر نهمین بند از سومین سروده گاتها که سخن از فرشگرد یا نو شدن و چیستا یا دانش روز به میان می آورد. نسکی که به کوشش موبدان دانشمند و فرزانه گردآوری شده بود و بیگمان اگر شاهنشاهی ایرانشهر به دست تازیان برانداخته نشده بود، امروزه نیز اوستا را می توانستیم در جایگاه برجسته ترین دانشنامه این روزگار برشماریم. این دانشنامه به گواه دینکرد، پس از تازش اسکندر، از سوی یونانیان برگردان شده و از دانش نهفته در آن، بهره برداری شد. همچنین پس از گردآوری دوباره، بسیاری از دانایان جهان را به شگفتی واداشت. با اینکه امروزه، بخش کوچکی از اوستای آن روزگار برایمان به جا مانده، بیک اینک نیز می توان چیزهایی چون نمارش (اشاره) به گوی سان (کروی) بودن زمین را در آن یافت که دانستنش با نگرش به آن روزگار، بسیار مایه شگفتی می باشد.
💠 در پایان آنکه یگانه چهارچوب جاودان دین بهی، گاتها می باشد؛ زیرا تنها نسک برجامانده از خود اشو زرتشت است و به چرایی درونمایه اش، از ویژگی جهانپذیری (جهانشمولی) برخوردار است و در گذر زمان، ارزش خود را از دست نمی دهد. با این همه، دیگر نسک ها بر پایه اندیشه و دانش همان روزگار و برای برآوردن نیازهای مردم همان زمان نگاشته شده اند. از این رو، دیگر نسک ها را باید در چهارچوب گاتها و بر پایه اندیشه و دانش زمانه سنجید؛ که اگر چنین شود، آنها را سرآمد روزگار خود خواهیم یافت.
✍️بهدین تیرداد نیک اندیش
💠 در اینباره باید خیلی روشن چنین گفت که بیگمان گاتها را باید یگانه چهارچوب بنیادین دین بهی دانست. هرآینه (البته) این به هیچ روی به چم (معنی) نادیده گرفتن دیگر بخش های اوستا و نیز دیگر نوشته های کهن نیست. بیک (اما) این به چم جای دادن هر نوشته در جایگاه راستین خود است. زیرا آنچه به روشنی آشکار است، اینست که پایه گذار دین بهی، کسی مگر اشو زرتشت نیست و نسکی مگر گاتها نیز از زبان خود او بیرون نیامده. پس آنچه هر خرد رسایی (سلیمی) درمی یابد، آنست که درونمایه هر نوشتار یا نسک دیگری را برای سنجیدن آن بر پایه دین بهی، باید در چهارچوب گاتها بررسی نمود. زیرا این تنها گاتهاست که از اشو زرتشت برای ما به جا مانده است. پس هیچ گواهی بر درستی دیگر نسک ها یا نوشتارها در همخوانی آنها با دین بهی پدیدار نیست؛ مگر همسویی آنها با گاتها.
💠 اکنون بیایید به بنمایه های کهن بازگردیم تا ببینیم جدای از این برداشت خردبنیاد ما، پیشینیان ما در اینباره چه می اندیشیدند. در این راستا باید بدانیم که بر پایه تراداد (سنت) زرتشتی و نسکی چون دینکرد سوم، نامه های دینی به سه بخش، دسته بندی می شوند؛ بخش "گاهانیک"، بخش "داتیک" و بخش "هادگ مانتریک". بر پایه دینکرد، بخش گاهانیک که امروزه دربرگیرنده گاتها و چند نیایش دیگر می باشد، بر دیگر نامه های دینی برتری داشته و در برابر آنها دارای ویژگی گواهمندی می باشد. این درست نشانگر آنست که پیشینیان ما نیز گاتها را در جایگاه یگانه چهارچوب دین بهی می دانسته اند. نمونه آشکارتر آن نیز در نسک "اندرز دانایان به مزدیسنان" هویدا می باشد. در این نسک، از دین بهی با برنام (عنوان) "دین گاهانیک" نام آورده می شود! نیز درستی این دیدگاه را می توان از مهندی (اهمیت) گاتها در پاره هایی از اوستا و نسک های پهلوی دیگر هم دریافت.
💠 اکنون باید پرسید: پس جایگاه دیگر بخش های اوستا چه می شود؟ در اینباره با بازگشت به دینکرد چهارم، می توانیم به جایگاه اوستا پی بریم. در این نسک، گزارش می شود که پس از پراکنده شدن اوستا با تازش اسکندر گجستک (ملعون) و نیز تباهی بخش هایی از آن، در پایان روزگار اشکانیان و آغاز شاهنشاهی ساسانی، برای گردآوری اوستا، دو کنش بسیار مهند (مهم) انجام می شوند. نخست؛ بررسی نوشتارهای دینی پراکنده در جای جای ایران زمین، سپس یکپارچه و یکدست سازی آنها در کنار هم، از راه زدودن بخش هایی که با شالوده دیگر بخش ها ناهمگونی دارند. دیگری؛ بررسی دستاوردهای دانشی (علمی) سرزمین های گوناگون جهان.
💠 آنچه از این گزارش برمی آید، آنست که گردآوری اوستا از سوی نیاکان ما، از دو انگیزه برخوردار بوده است؛ نخست، یکپارچگی در دین بهی و دیگری، گردآوردن همه دانش های روزگار خود در یک انباشتگاه (مجموعه). از این رو، اوستا را باید یک دانشنامه برشمارد. دانشنامه ای استوار بر نهمین بند از سومین سروده گاتها که سخن از فرشگرد یا نو شدن و چیستا یا دانش روز به میان می آورد. نسکی که به کوشش موبدان دانشمند و فرزانه گردآوری شده بود و بیگمان اگر شاهنشاهی ایرانشهر به دست تازیان برانداخته نشده بود، امروزه نیز اوستا را می توانستیم در جایگاه برجسته ترین دانشنامه این روزگار برشماریم. این دانشنامه به گواه دینکرد، پس از تازش اسکندر، از سوی یونانیان برگردان شده و از دانش نهفته در آن، بهره برداری شد. همچنین پس از گردآوری دوباره، بسیاری از دانایان جهان را به شگفتی واداشت. با اینکه امروزه، بخش کوچکی از اوستای آن روزگار برایمان به جا مانده، بیک اینک نیز می توان چیزهایی چون نمارش (اشاره) به گوی سان (کروی) بودن زمین را در آن یافت که دانستنش با نگرش به آن روزگار، بسیار مایه شگفتی می باشد.
💠 در پایان آنکه یگانه چهارچوب جاودان دین بهی، گاتها می باشد؛ زیرا تنها نسک برجامانده از خود اشو زرتشت است و به چرایی درونمایه اش، از ویژگی جهانپذیری (جهانشمولی) برخوردار است و در گذر زمان، ارزش خود را از دست نمی دهد. با این همه، دیگر نسک ها بر پایه اندیشه و دانش همان روزگار و برای برآوردن نیازهای مردم همان زمان نگاشته شده اند. از این رو، دیگر نسک ها را باید در چهارچوب گاتها و بر پایه اندیشه و دانش زمانه سنجید؛ که اگر چنین شود، آنها را سرآمد روزگار خود خواهیم یافت.
✍️بهدین تیرداد نیک اندیش
نقل از کانال زرتشت و مزدیسنان
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر