▪️اکنون پرسش این است که این خرد چیست که پیشنیاز فر کیانی بوده است؟
خرد از ناب ترین و غنی ترین مفاھیم موجود در اندیشه ایرانی بوده است. ریشه آن واژه اوستایی "خرتو" است که به معنای فروغ گوھرین و پرتوی ذاتی است. خرد، سرمایه معنوی انسان برای تشخیص نیک و بد از یکدیگر است. بنابراین فرایافتی [= مفهومی] متفاوت با "عقل اسپینوزا" و یا "عقل دکارتی" است که ابزار تمیز سود از زیان می باشد. عقل غربی ک پایه مکتب "Rationalism" است، نیروی بررسی و واکاوی انسان در قلمروی فیزیک و محسوسات است و متافیزیک در آن جایی ندارد.
خرد ایرانی ژرف تر و پیچیده تر از عقل برخاسته از توان مغز انسان است. بر خلاف عقل غربی، خرد دارای روح است. بر پایه درکی از متون ایرانی، خرد را می توان به معنی "عقل زیر چتر اخلاق" گرفت. یکی از اندیشمندان بزرگ ایرانی، ابن مقفع (روزبه دادبه) در این باره می نویسد:«تربیت پذیری در سرشت عقل است، و با تربیت است که خرد آدمی رشد کند و پاک و منزه گردد ... و عقل آدمی چون تربیت یابد به کار افتد، زیرا رشد و زندگی و زایش خرد با تربیت است» (ادب صغیر، ابن مقفع). بدینگونه باید خرد را "عقل پرورش یافته" دانست. (سه گونه خرد در نزد ایرانیان شناسایی می شده اند: «آسن خرد» یا خرد خدادادي، خردي است که در گوهر انسان است. دیگري «گوش سرود خرد» که فراگرفتنی است. بنابراین به پرورش انسان براي بکار گرفتن آن، نیاز است. سومین گونه خرد، «رشن خرد» است که با احساسات و عواطف انسان در پیوند قرار می گیرد و از این راه، جلوه گاه می یابد.)
شاید این پرسش پیش بیاید که اخلاق پدیده ای است سیال و متغیر با زمان و مکان. بنابراین خرد نیز پدیده ای است که با گذشت زمان و با تغییر اخلاق، دگرگونی می یابد. پس بر این پایه، کنشی که روزگاری، خردمندانه بشمار می رفت، امروزه شاید نابخردانه جلوه نماید. در پاسخ به این پرسش، گر چه می توان پذیرفت که برخی ارزش ھای اخلاقی با زمان و مکان دگرسان می شوند ولی روان حاکم بر اخلاق یا ھمان قوانین طبیعی، جاودان و پایدار می ماند و ھر آنچه مانند دزدی، جنایت، دروغ و آز [= طمع] که وجدان بیدار انسانی نپسندد و بیداد در طبیعت بیافریند، ھمیشه ناپسند و غیر اخلاقی انگاشته می شود و پیرو زمان و مکان نمی باشند.
خردورزی در بیشتر اندرزھای ایرانی مربوط به پیش از اسلام، پیشنیاز کامیابی در زمینه زندگی فردی و ھمگانی می باشد و به عنوان بھترین فرزانگی سفارش شده است. از متون پھلوی ھمچون "اندرزنامه بزرگمھر" و "مینوی خرد" گرفته تا نسک [= کتاب] ھای پارسی پس از اسلام که ریشه در دوران پیش از اسلام داشتند مانند "برزونامه"، "فرامرزنامه" و "کوش نامه"، سراسر انباشته اند از ستایش خردورزی و نکوھش نابخردی. در این میان، گاتھای زرتشت و شاھنامه فردوسی لبریز از سفارش ھای روشن به پیروی از خرد ھستند بگونه ای که خرد را بزرگترین سرمایه انسان می دانند. استاد سخن، چنین می گوید:
«خرد افسر شھریاران بود
خرد زیور نامداران بود
خرد زنده جاودانی شناس
خرد سایه زندگانی شناس
خرد چشم جان است چون بنگری
تو بی چشم، شادان جھان نسپری»
در سی تا سی و پنج بیت آغازین شاھنامه (بسته به نسخه ای که مورد بھره گیری قرار گیرد)، فردوسی بیست بار واژه "خرد" و چھار بار واژه "اندیشه" را بکار برده است. این اندازه بالا از پیدایی یک فرایافت یعنی خرد در اثری که بگونه ای شناسنامه ایرانیان بشمار می آید، نشانگر ارج بنیادین جامعه ایرانی به این ارزش والای انسانی بوده است. فردوسی ھمچنین شاھنامه را با گزاره برجسته "به نام خداوند جان و خرد" آغاز می نماید. آغازی که متفاوت با دیگر آثار ادبی ما در ھمه این ھزار و اندی سال می باشد.
👈بنمایه:
پیش درآمدی بر
اندیشه سیاسی ایرانشهری-
نوشته شاهین نژاد
خرد از ناب ترین و غنی ترین مفاھیم موجود در اندیشه ایرانی بوده است. ریشه آن واژه اوستایی "خرتو" است که به معنای فروغ گوھرین و پرتوی ذاتی است. خرد، سرمایه معنوی انسان برای تشخیص نیک و بد از یکدیگر است. بنابراین فرایافتی [= مفهومی] متفاوت با "عقل اسپینوزا" و یا "عقل دکارتی" است که ابزار تمیز سود از زیان می باشد. عقل غربی ک پایه مکتب "Rationalism" است، نیروی بررسی و واکاوی انسان در قلمروی فیزیک و محسوسات است و متافیزیک در آن جایی ندارد.
خرد ایرانی ژرف تر و پیچیده تر از عقل برخاسته از توان مغز انسان است. بر خلاف عقل غربی، خرد دارای روح است. بر پایه درکی از متون ایرانی، خرد را می توان به معنی "عقل زیر چتر اخلاق" گرفت. یکی از اندیشمندان بزرگ ایرانی، ابن مقفع (روزبه دادبه) در این باره می نویسد:«تربیت پذیری در سرشت عقل است، و با تربیت است که خرد آدمی رشد کند و پاک و منزه گردد ... و عقل آدمی چون تربیت یابد به کار افتد، زیرا رشد و زندگی و زایش خرد با تربیت است» (ادب صغیر، ابن مقفع). بدینگونه باید خرد را "عقل پرورش یافته" دانست. (سه گونه خرد در نزد ایرانیان شناسایی می شده اند: «آسن خرد» یا خرد خدادادي، خردي است که در گوهر انسان است. دیگري «گوش سرود خرد» که فراگرفتنی است. بنابراین به پرورش انسان براي بکار گرفتن آن، نیاز است. سومین گونه خرد، «رشن خرد» است که با احساسات و عواطف انسان در پیوند قرار می گیرد و از این راه، جلوه گاه می یابد.)
شاید این پرسش پیش بیاید که اخلاق پدیده ای است سیال و متغیر با زمان و مکان. بنابراین خرد نیز پدیده ای است که با گذشت زمان و با تغییر اخلاق، دگرگونی می یابد. پس بر این پایه، کنشی که روزگاری، خردمندانه بشمار می رفت، امروزه شاید نابخردانه جلوه نماید. در پاسخ به این پرسش، گر چه می توان پذیرفت که برخی ارزش ھای اخلاقی با زمان و مکان دگرسان می شوند ولی روان حاکم بر اخلاق یا ھمان قوانین طبیعی، جاودان و پایدار می ماند و ھر آنچه مانند دزدی، جنایت، دروغ و آز [= طمع] که وجدان بیدار انسانی نپسندد و بیداد در طبیعت بیافریند، ھمیشه ناپسند و غیر اخلاقی انگاشته می شود و پیرو زمان و مکان نمی باشند.
خردورزی در بیشتر اندرزھای ایرانی مربوط به پیش از اسلام، پیشنیاز کامیابی در زمینه زندگی فردی و ھمگانی می باشد و به عنوان بھترین فرزانگی سفارش شده است. از متون پھلوی ھمچون "اندرزنامه بزرگمھر" و "مینوی خرد" گرفته تا نسک [= کتاب] ھای پارسی پس از اسلام که ریشه در دوران پیش از اسلام داشتند مانند "برزونامه"، "فرامرزنامه" و "کوش نامه"، سراسر انباشته اند از ستایش خردورزی و نکوھش نابخردی. در این میان، گاتھای زرتشت و شاھنامه فردوسی لبریز از سفارش ھای روشن به پیروی از خرد ھستند بگونه ای که خرد را بزرگترین سرمایه انسان می دانند. استاد سخن، چنین می گوید:
«خرد افسر شھریاران بود
خرد زیور نامداران بود
خرد زنده جاودانی شناس
خرد سایه زندگانی شناس
خرد چشم جان است چون بنگری
تو بی چشم، شادان جھان نسپری»
در سی تا سی و پنج بیت آغازین شاھنامه (بسته به نسخه ای که مورد بھره گیری قرار گیرد)، فردوسی بیست بار واژه "خرد" و چھار بار واژه "اندیشه" را بکار برده است. این اندازه بالا از پیدایی یک فرایافت یعنی خرد در اثری که بگونه ای شناسنامه ایرانیان بشمار می آید، نشانگر ارج بنیادین جامعه ایرانی به این ارزش والای انسانی بوده است. فردوسی ھمچنین شاھنامه را با گزاره برجسته "به نام خداوند جان و خرد" آغاز می نماید. آغازی که متفاوت با دیگر آثار ادبی ما در ھمه این ھزار و اندی سال می باشد.
👈بنمایه:
پیش درآمدی بر
اندیشه سیاسی ایرانشهری-
نوشته شاهین نژاد
نقل از کانال زرتشت و مزدیسنان
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر