نوروز و سفره هفت سین زرتشتیان

 

چیدمان هفت سین در خوان(:سفره) نوروزی از جلوه‌های ویژه جشن نوروز است.
عدد هفت یکی از عددهای سپنت و ورجاوند و برگزیده در فرهنگ ایرانی و باور زرتشتی است.
هفت سین در مراسم نوروزی به روایت‌های گوناگون بوجود آمده‌است.
گروهی از پژوهشگران بر این باورند که در زمان گزشته‌های دور، بشقاب‌های سفالی و نقش‌دار زیبایی از سرزمین چین به ایران می‌آوردند که به تدریج نام آنها چینی شده‌است، زیرا در کشور چین ساخته شده بود. بعدها به سینی تبدیل شده‌است.
در جشن نوروزی که آن زمان برگزار می‌شده، میوه‌ها، شیرینی‌ها و خوراکی‌های دیگر را در هفت عدد از این سینی‌ها که از جنس چینی بوده، می‌چیدند و بر سفره نوروزی می‌گزاشتند و آن را هفت چینی یا هفت سینی می‌گفتند که اندک اندک در فرهنگ گفتاری به هفت سین تبدیل شده‌است.
برخی باور دارند که چیدمان هفت‌گانه خوان نوروزی در زمان‌های پیش و به هنگام نو شدن سال، هفت شین بوده است مانند: شیر، شکر، شربت، شراب، شیرینی و... که به تدریج به هفت سین تبدیل شده‌است.
گروهی نیز هم باور دارند که این چیدمان در ابتدا هفت چین بوده است، یعنی هفت نوع چیدنی از درخت که بعدها به هفت سین تغییر یافته است.
به‌ هر روی، هم‌اکنون در بسیاری از خانواده‌های زرتشتی همانند دیگر ایرانیان هفت سین هویت شناخته شده و گویای فرهنگ خوان نوروزی در جشن نوروز مردم سرزمین ایران است.
هفت سین به باور زرتشتیان بایستی از داده‌های گیاهی باشد و از گیاهان گرفته شده باشد. نام آن باید برگرفته از فرهنگ و گویش پارسی باشد. همچنین خوراکی نیز باشد و از واژه‌های ترکیبی نباشد. بنابراین بیشتر زرتشتیان بر خوان نوروزی خویش سیب، سبزه، سنجد، سماغ، سمنو، سرکه و سیر را برمی‌گزینند.
به باور سنتی زرتشتی، همه اهل خانه به هنگام دگرگونی سال بایستی پاکیزه باشند، بنابراین پیش از آن سر و تن خود را می‌شویند، جامه(:لباس‌های) نو پوشیده و پیرامون خوان نوروزی جای می‌گیرند.
چند دقیقه مانده به دگرگونی سال، با اشاره پدر خانواده، همه باهم سرودهایی از اوستا را که در سپاس و ستایش اهورامزدا و ستایش زندگی و آفریده‌های نیک اهورایی است، زمزمه‌وار می‌خوانند.
برگردان نیایش نوروزی به گویش پارسی چنین است:
اهورامزدا تو را سپاس می‌‌گوییم که هنجار اشا(راه راستینی) را بنیاد نهادی.
زمین و آسمان، آب و گیاهان را آفریدی.
با مهر خود، روشنایی و شادی را برای زندگی مردم پایدار ساختی.
به ما آموختی تا با منش نیک به تو نزدیک شویم.
با گفتار نیک، آیین راستی را گسترش دهیم.
و با کردار نیک، سازنده و سودرسان باشیم.

اکنون که با گردش زمان، روزگاری تازه فراهم گشته است با دست‌های برافراشته تو را نیایش می‌‌کنیم.
برآنیم تا با کارهای درست خود که از دانایی و خرد سرچشمه می‌‌گیرد روان هستی را خشنود سازیم.
ای اهورامزدا، آرامش و آسایش را برای نیکوکاران جهان افزون گردان.
دیر زیویم، درست زیویم، شادزیویم.
تازیویم به‌کامه زیویم.
گیتی‌مان به‌کامه باد به‌کامه تن.
مینوی‌مان به‌کامه باد به‌کامه روان.
اغنی اشوبیم، همازوربیم. همازور هما اشوبیم. اشم وهو.
سپس سرود اشم وهو را همه باهم می‌سرایند.
اندکی پس از نو شدن سال، نخست بانوی خانه آینه و گلاب پاش را از خوان نوروزی برمی‌دارد و گلاب را در دست هر یک از هموندان خانه می‌ریزد و هم‌زمان آینه را روبه‌روی چهره آنان می‌گیرد تا روی خود را در آن ببینند. وی این کار را از سالخورده‌ترین فرد خانواده آغاز می‌کند و با این کار، نوروز را به هر کدام از آنان، شادباش می‌گوید. آنگاه پذیرایی نوروزی ابتدا با نقل و سپس با سایر شیرینی‌ها آغاز می‌شود. آنگاه پدر خانواده به باشندگان پول(سکه) یا اسکناس نو جشنی می‌دهد. سپس همه جشن نوروز را به هم شادباش می‌گویند و اندکی از خوراکی‌های درون خوان پذیرایی می‌شوند و سال نو را با شادی آغاز می‌کنند.
در فرهنگ و باور سنتی مزدیسنان، شایسته‌تر است تا نخستین روز سال نو، همگان به آتشکده یا نیایشگاه محل زندگی خود بروند تا روز نو در سال نو را با همازوری و همبستگی در جایگاهی ورجاوند و پر فروغ، با نیایش به درگاه خداوند جان و خرد(اهورامزدا) آغاز کنند.
دید و بازدیدهای نوروزی از روز نخست فروردین‌ماه آغاز می‌گردد، فرزندان برای دیدار نوروزی و شادباش این جشن به بزرگترها، نخست به خانه پدربزرگ و مادربزرگ، پدر و مادر می‌روند و پس از آن آیین دیدار و شادباش‌گویی نوروزی به خویشان و آشنایان، به باور سنتی تا روز بیست و یکم فروردین‌ماه ادامه می‌یابد.
(برگرفته از نَسک(:کتاب) #یادگار دیرین نوشته موبد #کوروش_نیکنام نویسنده و پژوهشگر آیین و فرهنگ ایران باستان)

نقل از درگاه ایرانیان زرتشتی