گاه شماری زرتشتی

مزدیسنان در فرهنگ سنتی خود، گاه شماری ویژه ای دارند که شامل دوازده ماه سی روزه است و هر روز نام ویژه ای برای خود دارد که عبارتند از: اورمزد، وَهُمَن، اردیبهشت، شهریور، خورداد، اَمُرداد، دی به آذر، آذر، آبان، خور، ماه، تیر، گوش، دی بمهر، مهر، سروش، رَشن، فروردین، ورهرام، رام، باد، دی بدین، دین، ارد، اشتاد، آسمان، زامیاد، مانتره سپند و انارم.
بنابراین پس از گذشت یک سال خورشیدی ۳۶۵ روز به پایان خواهد رسید  پنج روز پایان سال را زرتشتیان گاهِ گاتابیو می نامند زیرا نام این ۵ روز برگرفته از نام بخش های پنج گانه سرود های زرتشت (گات ها) است‌. به ترتیب اَهنَود، اُشتَوَد، سپَنتَمَد، وُهوخشتر، و وَهیشتُوایش که به این روزهای آخر سال پنجه یا پنجی نیز می گویند پس از هر چهار سال روزی دیگر به نام اَوَرداد(روز اضافی) به پنجه آخر سال افزوده خواهد شد.
در این گاه شماری، هفت روز هفته پیش بینی نشده است و به جای آن روزهای اورمزد، دی به آذر ، دی به مهر و دی به دین به فاصله هفت و هشت روز در گاه شماری سنتی وجود دارد و از روزهایی است که بیشتر به شادی و استراحت خواهد گذشت.
چهار روز در این گاه شماری به نام های وَهمن، ماه، گوش و رام را زرتشتیان به باور سنتی خود از خوردن گوشت و خوراکی هایی که در آن گوشت وجود دارد، پرهیز می کنند.
روزه گرفتن و نخوردن خوراکی در طول روز، در باور سنتی زرتشتیان وجود ندارد و به جای آن در هر ماه و در روزهای یاد شده که نَبُر nabor نام دارد، آنها هیچ گونه خوراکی که گوشت در آن استفاده شده باشد را در سبد خوراکی خود ندارند . در باور سنتی زرتشتیان، پرهیز از خوردن گوشت زیاد در هر ماه، سلامتی انسان را به خطر خواهد آن انداخت.
پژوهشگران درباره چگونگی گاه شماری، نام ماه و سال و میزان آنها در ایران باستان از زمان پادشاهی هخامنشی به بعد گزارش داده اند. به این ترتیب که در زمان هخامنشی دو گونه گاه شماری وجود داشته است؛
یک نمونه از آن چگونگی نام و میزان ماه و گردش سال است که در یادگارها و سنگ نوشته های پادشاهان آن زمان باقی مانده است.
دیگری گاه شمار اوستایی که جانشین آن گردیده و تا کنون نیز ادامه دارد.
در سنگ نوشته های هخامنشی و میراثی که در پرسپولیس به یادگار مانده است، به نام ماه هایی بر می خوریم که مشخص نیست از چه زمانی کاربرد داشته است. آیا در زمان مادها نیز وجود داشته است یا ابتکار ایرانیان در زمان هخامنشی بوده است.
نام ۹ ماه از این گاه شماری در کتیبه داریوش بزرگ در بیستون آمده و نام بقیه ماه ها تا ۱۲ ماه را در لوح های گِلی تخت جمشید یافته اند که شاید برای صورتِ مالیات و حساب های کشور بوده است.
در این گاه شماری ۱۲ ماه وجود داشته است، برخی از پژوهشگران باور دارند آغاز سال از فصل پاییز شروع شده است و شاید کوچنده های آریایی این گاه شماری را با خود آورده بودند که به باور پژوهشگران در زمان پادشاهی داریوش فراموش شده و گاه شماری اوستایی جایگزین آن شده است.
گاه شماری اوستایی همان است که تاکنون مبنای تقویم خورشیدی ایران بوده و اسامی ۱۲ ماه را از فروردین تا اسفند با خود دارد.
در گاه شماری اوستایی هر سال ۳۶۵ روز و هر ماه سی روز دارد که هریک نام ویژه ای دارد که در گاه شماری سنتی زرتشتی آمده است.
در گاه شماری ایران باستان دو فصل در سال وجود داشته است. نخست تابستان بزرگ که از ماه فروردین آغاز شده و تا پایان ماه مهر یعنی هفت ماه ادامه داشته است و دوم زمستان که از ماه آبان آغاز شده و تا پایان اسفند ادامه داشته است.

بن مایه:
پیشگفتار نسک(کتاب) یادگار دیرین
نگارش موبد کورش نیکنام

نقل از درگاه (:کانال) اندیشه زرتشت ومزديسنان