یلدا یکی از کهن ترین جشن های ایرانی است که در پایان پاییز و ابتدای زمستان برگزار می شود.
شب یلدا بلندترین شب سال است که که ایرانیان از دیرباز به عنوان شب تولد مهر آن را جشن گرفته اند.
مهر نام دیگرش خورشید است.
این جشن کهن، بازمانده آیین مهری است و مهر یکی از ایزدان ایران باستان است. این آیین که کیش ایرانیان زمان اشکانی است، ریشه ای کاملا ایرانی دارد و از این سرزمین به بسیاری از کشورهای دنیا انتقال یافته است. حکیم فردوسی اگرچه به طور مستقیم از واژه یلدا نام نبرد اما در پایان داستان اورمزد شاپور به این شب و این جشن اشاره دارد ...
شب اورمزد آمد از ماه دی
ز گفتن بیاسای و بردار می
بیت بالا دقیقا به شب اول دی اشاره می کند که شب چله یا شب یلداست و شاعر دست از کار می کشد تا همراه دیگران در جشن شب یلدا حضور یابد.
در کتاب آثارالباقیه ابوریحان بیرونی آمده است که ... نام این روز (اول دی) میلاد اکبر است و مقصود از آن، انقلاب شتوی ( زمستانی) است.
گویند در این روز نور از حد نقصان به حد زیادت خارج می شود ...
اول دی خرم روز یا خورروز است؛ خور روز یعنی روز خورشید.
بنابر سنت آیین مهر در روز اول دی پادشاهان ایرانی تاج و تخت را کنار می نهادند و با لباس سپید از قصر خارج می شدند و با همه مردم یکسان بودند.
آیین مهری ( میتراییسم) از ایران به اروپا راه یافت زمانی که مسحیت بر سراسر اروپا گسترش پیدا کرد، مخالفت مسیحیان با آیین مهری آغاز شد و طی سیصدسال مخالفت و مبارزه با میترایسم نتوانستند آیین های آن را محو کنند بنابراین برای رفع اختلافات از قرن چهارم میلادی به بعد میلاد مسیح با جشن یلدا تطبیق یافت.
- گستره جهانی یلدا
در حوزه ایران بزرگ در خراسان بزرگ تا کشمیر، شب چله/ یلدا، مورد تکریم بود. بخصوص در افغانستان، بخش‌هایی از پاکستان و شمال هند و کشمیر به شب یلدا شب چله کلان (تلفظ به انگلیسیchillai kalan) می‌گویند.
در میان تاجیکان شب چله کلان با آیین‌هایی همراه است. این آیین‌ها شباهت زیادی به آیین‌های شب چله ایرانی دارد.
در مزار شریف، همه ساله با نزدیک شدن به آخرین و طولانی‌ترین شب از فصل پاییز که "چله بزرگ" نام دارد، مردم فرهنگ دوست ولایت بلخ در شمال افغانستان با آداب و رسوم خاص خود به استقبال این شب می‌روند.
اما یونسکو جشن شب یلدا را فقط با نام ایران می شناسد.
براساس اطلاعات مندرج در سایت یونسکو، ایران تا امروز تنها کشوری است که درخواست ثبت جهانیِ آئین باستانی «شب چله» را دارد و تا امروز به جز ایران، هیچ کشوری درخواست داشتن پرونده‌ای مشترک یا تک را برای «شب چله» نداشته است.
ایران در صفحه «اشتراک‌گذاری اطلاعات برای ترویج پرونده‌های چند ملیتی» به یونسکو اعلام کرد که قصد دارد آیین باستانی «شب یلدا» یا «چله» را در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت برساند، اما در طول این مدت هنوز هیچ‌کشوری تمایلی برای پیوستن به این پرونده نداشته و تقاضای خود را رسما به یونسکو اعلام نکرده است،
یونسکو در سایت میراث ناملموس خود صفحه‌ای را شبیه فراخوان طراحی کرده تا براین اساس هر کشوری که تمایل داشته باشد یکی از عناصر ناملموس خود را ثبت کند، نخست در آن صفحه اعلام کند، ایران نیز «شب‌چله» پرونده «شب چله» را در (۱۹ مارس ۲۰۱۵) (۲۹ اسفند ۱۳۹۳) در صفحه «اشتراک‌گذاری اطلاعات برای ترویج پرونده‌های چند ملیتی» به ثبت رسانده است، هرچند هنوز نام هیچ کشوری برای همکاری با ایران برای ثبت میراث ناملموس «شب‌چله» در این صفحه ثبت نشده است، اما این سند برای همیشه در یونسکو باقی می‌ماند.
- خوان شب یلدا
قصه گویی و گردآمدن کنار بزرگترهای فامیل اولین اصل پذیرفته شده شب یلداست. انار این میوه سرخ و آتشین یادگار ِ دوران مهری، از نخست بر خوان گسترده شب یلدا حضور داشت.
پس از آن هندوانه هم بخاطر رنگ سرخش جایش را بر سفره شب یلدا تثبیت کرد میوه هایی چون انگور و انواع تنقلات، خوردنی های سفره یلدایی در بین اقوام ایرانی هستند
اما علاوه بر خوردنی های ثابت هر قوم ایرانی شیرینی و خوردنی بومی خود را در این شب تدارک می بیند که مختصر اشاره می کنم.
- مازندران و گیلان و گلستان علاوه بر خوراکی های یادشده ازگیل شور، آب کونوس/ کندس، پشتزیک(حلوای کنجد) بادونه، نوعی شیرنی با برنج آبکش شده.
- کردستان، کالک ترش( خربزه ای که در ترشی خوابانده شده)
-زنجان کدو تنبل و چغندر سرخ و لبوی آب پز شده
- خراسان رضوی و جنوبی، کف زدن ( نوعی شکلات)
در خراسان شمالی هم کدو، چغندر سرخ و لبوی پخته شده.
جلوه های فرهنگی این میراث ناملموس به زایش خرده فرهنگ هایی منجر شده که بازی ها و فال گرفتن های مختلف بخشی از آن است.
رنگ قرمز از ویژگی های سفره یلداست
انار قرمز ... هندوانه، انگور قرمز پای ثابت خوراکی های یلدا هستند.
🔥🔥🔥
نقل از درگاه (:کانال) زرتشت و مزدیسنان
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر