جایگاه پیرانگاه ها

 

✍️کورش نیکنام

زرتشتیان به بیشتر نیایشگاه هایی که از گذشته برایشان به یادگار مانده و کانون گردهم آیی، نیایش، دید وبازدید، جشن وشادمانی، فراهم آوردن خوراکی های ترادادی(سنتی) و داد ودهش شده است، "پیر" "پیرون" یا "پیرانگاه" (نیایشگاه، زیارتگاه) می گویند که شش نمونه  سپند آن در شهر یزد و برخی در دامنه کوه های پیرامون این استان برجای مانده است که نام آنان؛ پیرِ سبز چکچکو، پیرِ هریشت، پیرِنارکی، پیرِ پارس بانو، پیرِ نارستانه و ستی پیر است.

 در باور ترادادی شماری از زرتشتیان اینچنین نیایشگاه ها، جایگاه ناپدید شدن و جان باختن دختران یا نزدیکانی از خانواده یزدگرد سوم، پادشاه پایان دوران ساسانی بوده که به هنگام یورش تازیان به ایران، همگی فرار کرده وهریک به سوی دشت وکوهی پناه برده و هریک در دامنه کوهی در استان یزد از دیده پنهان گشته اند که اکنون جایگاهی سپند به شمار می آیند.

 روشن اندیشان زرتشتی به چند شوند(دلیل) چنین باوری را نمی پذیرند.

 -- چنانچه نیاز باشد تا آرامگاه یادبودی برای بزرگان ونام آوران باستانی به یادگار مانده باشد. تا براو آفرین گفته شود. همانا کسانی مانند: آریوبرزن، رستم فرخزاد، مازیار غارن، بابک خرمدین، آرش کمانگیر و جانباختگانی شایسته خواهد بود که با فداکردن جان خویش به دنبال آزادی، سرافرازی وپایداری ایران و فرهنگ ایرانی ایستادگی کرده اند. 

-- چرا این نیایشگاه ها تنها در استان یزد جای گرفته اند، با این نگرش که شکست ساسانیان و فرار بازماندگان دوران یزدگرد، از تیسفون بوده که چندین کیلومتر از این استان دورتر است. چگونه بوده که این بازماندگان به هنگام دنبال کردن دشمنان تازی، در شهرهای نزدیک تر به پایتخت ایران ساسانی(تیسفون) به کوهستان پناه نبرده اند؟

-- واژه ای "پیر" یادآور واپسین گام پدیده رازوری(عرفان) در آیین مهر ایرانی بوده است. چنین نیایشگاه هایی به نام پیر در شهر های دیگر نیز یافت می شود. پیرِ بی بی شهربانو در شهر ری و پیرِ شالیار در کردستان همانند این پیرانگاه ها می باشد به ویژه اینکه همه در دامنه کوه و کنار چشمه آب برپا شده اند تا یادآور زایندگی اردویسور آناهیتا، ایزد بانوی آب های پاک باشند، همچنین به سوی خاور(شرق) جای گرفته اند تا پیروان آیین مهر پس از سپیده بامدادی و تابش نور خورشید به سوی روشنایی نیایش کنند.

  -- دیرینگی و پیشینه این پیرانگاه ها و نیایشگاه ها در استان یزد با نگرش به دانش زمین شناسی به چند هزار سال پیش از دوران ساسانی بر می گردند بنابراین از روزگار ساسانی پدیدار نشده اند. 

-- در هیچ نسک و نوشته کهنی نیامده که یزدگرد سوم به هنگام فرار از تیسفون، دختر و فرزندانی جوان و توانا داشته باشد تا بتوانند از مرز باختری ایران تا میان کشور ایران که استان یزد بوده را با پای پیاده یا کمک اسب و شتر پیموده باشند. 

-- بسیاری از تاریخنگاران آورده اند که یزد گرد سوم به هنگام جان باختن، اندکی بیش از بیست سال داشته است. چگونه می تواند چند دختر بزرگ نیز از خود داشته باشد که هریک اسب سواری ماهر بوده تا این همه کوه و دشت را تا یزد پیموده باشند.

باور دانش پسند درباره چنین جایگاه هایی این است که پیر ها، هریک نیایشگاه های سپند(مقدس) مهر وناهید بوده اند. ایزد مهر و ایزد بانوی آناهیتا، پس از زرتشت نیز همچنان از جایگاه ارزشمندی برخوردار بوده اند زیرا بخش مهر یشت و آبان یشت که در ستایش مهر(روشنایی و پیمانداری) و اَناهیتا(پاکی وبالندگی آب) سروده شده همچنان در گنجینه اوستا به یادگار  مانده است.

گفتنی است.

زرتشتیان هیچگاه بر مزار کسی هرچند نام آور نیز بوده باشد، کاخ و جایگاه آنچنانی بنا نکرده و سپند ندانسته اند تا به خواسته ونیاز های گوناگون خویش برآن راز ونیاز کنند.

با همه این‌ها، اکنون پیرانگاه ها جایگاهی باارزش برای گرد هم آیی، نیایش، دیدار وآشنایی همگانی، دادودهش، رایزنی برای رسیدن به زندگی بهتر وداشتن شادمانی گروهی بوده که از روزگار باستان پایدار و به یادگار مانده است و پاسداشت از آنها یکی از خویشکاری ها(وظیفه) مزدیسنان است. 

زنده یاد بهرام فروشی درنسک ایرانویج می نویسد:  

واژه "پیر" به عارفان در ایران باستان می گفتند. پیر نام نخستین انسان کیومرث است. واپسین گام در رازوری آیین مهر نیز "پیر" نامیده می شود.

 در سبزوار به پدر، «پیر - پی یر» و به مادر «مار» می گویند. کیومرث نخستین رهبر، پیشوا و مرتو بوده است. نامهایی مانند پیر سر، پسر و مش (نه مشی) اشاره به کیومرث است. مشی و مشیانه و اندیشه اهورایی اشاره به انسان خردمند و عارف در باور ایرانیان باستان بوده است.

ایران ویج جایگاه عرفان و فلسفه از آغاز آفرینش بوده است.

در سبزوار جای های زیادی به نام پیر وجود دارد مانند: پیر استیر، پیر گردون، پیر حاجات و کوه پیر است.

نزدیک به سده چهارم میلادی برخی از آتشکده ها و پرستشگاه های آناهیتا،  جای خود را به کلیساهای ترسایی دادند.

بناهایی برگرفته از نام دختر همگی به آناهیتا وابسته بوده اند. اکنون نیز آناهیتا و ناهید نام دختران است. 

پل دختر در شمال خوزستان نیز پل آناهیتا است. دژها و بناهای دختر که آثار آن به فراوانی در گوشه و کنار ایران پابرجاست یادگار پرستش آناهیتا است.

در سبزوار که جایگاه نخستین پرستش آناهیتا بوده بناهای فراوانی بدین نام برجای مانده است مانند: قلعه دختر در آریان، قلعه دختر بهمن آباد، مشکان، غار چهل دختران کمیز؛

🔥🔥🔥🔥🔥🔥

برگرفته از درگاه (:کانال) زرتشت و مزدیسنان