جشن هیرومبا

 

کلیپی زیبا از جشن هیرومبا به هنگام خدامرزی برای درگذشتگان زرتشتی

🌿✨

Beautiful moment of Jashn-e-Hirombā, when people requesting God for mercy for all the Zarathustis who have passed away.

جشنِ باستانی و باشکوهِ «هیرومبا/Hirombā» چیست؟ و در میان زرتشتیانِ ایران چگونه برگزار میشود و دارای چه رسومی میباشد؟

🌿🌼

یکی از مهم‌ترین جشن‌های باستانی زرتشتیان که هرسالِ در فروردین‌ماه(به گاهشمار فصلی)در یزد برگزار می‌شود، «هیرومْبا یا هیرومبو» نام دارد. این جشنِ مذهبی که با برپایی نیایشهایی در زیارتگاه‌ِ پیرهریشت واقع در استان اردکانِ یزد با آتش‌افروزی همراه است معمولاً به مدت سه شبانه روز به طول می‌انجامد و با برگزاری آیین‌ها و شادی فراوان به پایان می‌رسد. زرتشتیان تا پیش از غروبِ شروع روز نخست، خود را به این زیارتگاه می‌رسانند و شب در خِیله‌ها(اتاق‌هایی برای اقامت در اطراف زیارتگاهها) می‌مانند و پیش از بامداد و پس از خواندن اوستای گاه «اوشَهین»، مردان راهی دشت‌های اطراف شده و به جمع‌آوری غیزل(بوته‌های خار و هیزم) میپردازند؛ بانوان نیز با ماندن در زیارتگاه به تهیه‌ی خوراکی‌هایی برای جشن مشغول می‌شوند.

با جمع‌آوری خار و خاشاک و هیزم، رسم قدیمی چوب زنی مردان اجرا می‌گردد‌. طی این مراسم، پسران و مردانی که نخستین بار در آن شرکت کرده‌اند یا تازه‌ دامادها و کسانی که برای اولین بار پدر شده‌اند را روی صندلی نشانده و با دست بلند می‌کنند و با اجرای مراسم چوب زنی به جشن و شادی می‌پردازند. مرسوم است که خانواده‌ی این افراد با اهدای کله‌قند سبز به برگزارکنندگانِ مراسم، در تهیه شربت و پذیرایی از افراد مشارکت ‌کنند، با نزدیک شدن به غروب آفتاب، حاضران چوب‌های جمع‌آوری‌شده را به روستای شریف‌آباد منتقل و از خانه‌ها نیز مجدداً مقداری چوب دریافت کرده و سپس همگی گرداگرد تَلِ هیزمها جمع می‌شوند و موبد پیام هیرومبا را می‌خواند.

در طی این آئین، اسم تک‌تک درگذشتگانِ زرتشتی ذکر می‌شود و افراد حاضر به دو گروه تقسیم شده و در دو صفِ روبروى یکدیگر مى‏ایستند.

هنگامی كه موبد براى شخص درگذشته طلب مغفرت و خدامرزی میکند، یكى از گروه‏ها، در حالى كه افرادِ آن دست بر شانه یكدیگر دارند با صداى بلند «هیرومبو» میگویند و با هم به حالت تعظیم در آمده و مجددا به حالت ایستاده باز مى‏ گردند. پس از آنها گروه دوم این عمل را تكرار کرده و این کار تا پایانِ نام بردن اسامى افراد ادامه میابد. پس از اجرای این مراسم، تل هیزم با شعله‌ای از آتشِ همیشه جاودان که از آتشکده آورده شده است افروخته می‌گردد و مردم با جمع شدن گرد آن، به شادی و دلگرمی به آرزوهای نیک مشغول می‌شوند.

رسم بر این است که معمولاً زنان زرتشتی با برداشتن هیزمهای روشنِ کوچکی از باقی مانده‌ی آتش، آن را با آفریگونی(آتشدان) به منازل خود منتقل ‌کرده و شعله‌اش را تا صد روز برای افزودن به آتش پنجه و مراسم آتشِ بام(تَشِ بوم) روشن نگاه ‌دارند، هرچند دیگر چون گذشته چنین جزئیاتی رعایت نمیشود اما برخی از این رسوم نیک همچنان، جاوندانِ ادامه دارد. جشنِ هیرومبا تا ۳ روز پس از آتش‌افروزی ادامه می‌یابد و طی این روزها نوجوانان با رفتن به درب خانه‌ها و یاد کردن از درگذشتگان آن خانه با سرودن ترانه‌هایی خاص میپردازند و مقداری آجیل و خوراکی نیز از هر خانواده دریافت می‌کنند. مراسم چوب زنی، شادی و پذیرایی هم طی این روزها ادامه میابد و جشن با آرزوی شادی و سلامتی به پایان می‌رسد.

بسیاری از پژوهشگرانِ برجسته چون پروفسور مری بویس معتقدند که جشنِ «هیرمبا» همان جشن «سَده» است که در شریف آباد بر اساس گاه شماری قدیم(بدون کبیسه) در روز اشتاد ایزد و آذرماه برگزار میشود که البته چندی است که مطابق با گاهشمار فصلی در روز ۲۶ فروردین ماه برگزارش میکنند اما روانشاد مری بویس نگاه دیگری نیز به جشن سده و هیرومبا دارد و درواقع این دو جشن را پاسداشت ایزد «رپیتون» میداند و معتقد است که ما دو جشنِ سده داریم که دومین آن همین هیرومباست:

“جشنِ آتشِ زرتشتی دیگری نیـز وجود دارد که تا به حال مغفول مانده و در یـزد و برخی از روستاهای آن «سده» را در روز آبان از مـاهِ بهمن برگزار نمیکنند، در عوض ‌آن را در روز اشتاد از آذر ماه میگیرند.”

به هر روی امروزه این جشن در روزهای آسمان(۲۷ فروردین) ، زامیاد(۲۸ فرودین) و مانتره سپند(۲۹ فروردین) نیز با شادی ادامه دارد و بد نیست که بدانیم، این مراسم را در روستاهاى زرتشتی نشین اله‌آباد و نرسى آبادِ یزد به نام «هیبیدوگ» و در روستاى خرمشاه به نام «شاخ شاخ دُربَند» شناخته میشود.

برگرفته از برساد