جامعه زرتشتی به دو گروه متمایز تقسیم می گردد. یکی طبقه علمای دینی و مذهبی که به طور ارثی بدین مقام می رسند (این طبقه در ایران موبد و در هند ارود نامیده می شوند و هر دو جامعه هند و ایران اغلب آنان را دستور می نامند) و دیگر سایر مؤمنین که بطور کلی بهدین نام دارند. وظیفه اولیه موبدان یا دستوران آنست که از جانب تمامی جامعه بهدینان آداب و مراسم عبادت را بجای آورند اما هر فرد نیز موظف است روزانه ادعيه خاصی تلاوت نماید و در خانه خود آدابی را بعمل آورد . زرتشتیان عادی (بهدینان) در کلیه مراسم و آداب مذهبی هر قدر هم که آن مراسم مهم و مقدس و محترم باشد حق شرکت دارند. به اعتقاد زرتشتیان مراسم و نیایش های دینی در صورتی مؤثر خواهد افتاد که مجریان آن از لحاظ ظاهر و باطن پاک و آراسته باشند. بدیهی است حاضران در مراسم نیز باید به همان کیفیت پاک و از هر آلودگی مبرا باشند. بدین دلیل افراد غیر زرتشتی اجازه شرکت در مراسم دینی زرتشتیان را ندارند زیرا آنان مراسم و آداب پاکی را آنطور که دیانت زرتشتی تعلیم می دهد بجای نمی آورند. زرتشتیان انتظار دارند که موبدان آنان پاک پاكان باشند تا نیایش و پرستش ایشان مورد قبول اورمزد واقع شود. بنابراين يک موبد یا دستور واقعی زرتشتی باید مردی پر تقوی و تقدس باشد. باید در نظر داشت که لزوما برای ایجاد تقوی و تقدس موبد زرتشتی به ریاضت نفس واجتناب از هر نعمت و لذتی نمی پردازد زیرا اصل اعتدال به وی حکم می کند که از تمام مواهبی که اورمزد آفریده و خوب و پاک است بهره مند گردد ولی رعایت همین اصل مستلزم ضبط نفس و انضباط و تربیت روحی دائمی می باشد.(ص ۱۴۹ _ ۱۵۰)
نخستین مراحل آشنائی با مراسم و آداب دینی تقریبا برای همه زرتشتیان یکسان است. هر طفلی در سنین اولیه حیات با مراسم و آدابی که در خانه او توسط پدر و مادر و بزرگترها اجرا می شود آشنا می گردد و اگر خانه آنان در نزدیکی آتشكده باشد در معیت بزرگترها بدانجا می رود و به تقلید آنان نخستین احترام و نیایش را به سوی آتش به جا می آورد. معمولا در سن هفت سالگی ( در بین بهدينان ایران کمی دیرتر) طفل را رسما به جامعه دینی می خواند بدین معنی که ابتدا چند نیایش اساسی به زبان اوستائی به او می آموزند سپس در طی مراسمی که با حضور بستگان و خویشان او بعمل می آید موبدی پیراهن نخی مقدسی راکه سدره نامیده می شود به تن او می کند و رشته نخی را که کستی ( یا کشتی ) نام دارد سه بار دور کمر او پیچیده و با سه گره آن را می بندد. کستی از پشم گوسفند بافته شده و ۷۲ رشته نخ دارد . کستی و سدره هر دو مورد احترامند و يک زرتشتی مؤمن و معتقد فقط در مواقع شستشو و وضو کستی و سدره را از خود دور می نماید. این مراسم که پارسیان آنرا نوجوت و ایرانیان سدره پوشان می نامند در محیطی توأم با سرور و شادمانی انجام می پذیرد. قبل از مراسم طفل را به حمام برده و با آداب خاصی می شویند و به او لباس های نو می پوشانند تا در آستانه ورود به زندگانی مذهبی خود کاملا پاک باشد. سپس دوستان و خویشان به او هدایائی می دهند و طی ضیافتی این مراسم را جشن می گیرند. با این مراسم يک فرد عادی زرتشتی به طور کامل در جامعه مذهبی پذیرفته می شود ولی فرزندان موبدان که بطور ارثی رهبر دینی جامعه می شوند باید آداب و مراسم دیگری اجرا نمایند. در ایام گذشته فرزندان موبدان می بایست پس از انجام مراسم بالا از سن هفت تا چهارده سالگی به مدرسه مخصوص موبدان بروند و به آموختن و حفظ کردن قسمتهائی از اوستا که در آداب نماز و نیایش تلاوت می شود بپردازند. حفظ نمودن زبان و مطالبی که کسی معنی آن را نمی دانست کاری مشکل و طاقت فرسا بود و اغلب با تنبيهات بدنی توأم می شد. برخی که قادر به حفظ نمودن آن همه مطلب نبودند از سر موبد شدن می گذشتند و به ناچار کاری دیگر اختیار می کردند ولی بسیاری از فرزندان موبدان که حافظه قوی و آمادگی کامل را از پدران خود به ارث برده بودند در این کار توفیق می یافتند. از اواخر قرن نوزدهم به بعد این ترتیب تدریس صورت دیگری پذیرفت. فرزندان موبدان صبحگاهان در کلاسهای مخصوصی که بدین منظور تشکیل می شود شرکت می جویند و سپس به مدارس عادی می روند. لذا آموختن مطالب لازم و احراز شرایط کافی برای ورود به جرگه موبدان سالیان بیشتری به طول می انجامد.(ص ۱۵۰ _ ۱۵۱)
قدم اول برای دخول به جامعه موبدان یا دستوران (که پارسیان آنرا ناور و ایرانیان نوزود می خوانند) از سن دوازده سالگی به بالا آغاز می شود. در یزد داوطلب باید در مجمعی مرکب از کلیه دستوران حاضر شود، ابتدا دستور بزرگی از او سؤالاتی می نماید و سپس هر يک از موبدان حاضر در جلسه می توانند او را امتحان نمایند و از او بخواهند که یک قسمت از اوستا را که آموخته است از حفظ بخواند (گروه سنجان هند نیز به همین ترتیب عمل می نمایند) اگر داوطلب در این امتحان مقدماتی پذیرفته شد باید دو بار متوالی (و در کرمان سه بار) برشنوم نه شبه را به جای آورد یعنی پس از انجام مراسم خاص پاکی و طهارت نه روز خلوت و عزلت اختیار کند. سپس چهار روز در معیت دو موبد که هر کدام برشنوم را بجای آورده اند مستقلا آداب مختلف نیایش عمدۂ یسنا را همراه با باج و ( آفرینگان) بجا بیاورد . در هر يک از این چهار روز مراسم مزبور وقف یکی از ایزدان می شود. در روز چهارم که این مراسم پایان می پذیرد با تشریفاتی ردای خاصی برتن موبد تازه می پوشانند و وی گرزی که سر آن شبیه سر گاو نر است و در تمام مراسم مقابلش بوده در دست می گیرد. این گرز نشانه مهر است و اکنون زیر نظر و حمایت اوست که موبد نبردی که تمام عمر او به طول خواهد انجامید بر عليه بدی آغاز خواهد نمود. پس از این مراسم در هندوستان موبد به خدمت دستور بزرگ می رود و پس از آنکه دستور به او تبريک گفت به میان خانواده خود باز می گردد و این موفقیت را جشن می گیرد. در ایران کلیه موبدان در این جشن و شادمانی شرکت می جستند. اکنون موبد جوان صلاحیت انجام و راهبری مراسم نماز و نیایشی که در خارج آتشکده ها برپا می شود دارد. اگر بخواهد صلاحیت انجام مراسم دینی را در داخل آتشکده نیز حائز شود و به اصطلاح یوژدثرگر یا تطهیر کننده گردد باید تعالیم بیشتری ببیند. معمولا پدر موبد جدید که خود نیز موبد است عهده دار آموختن مراسم و تشریفات مذهبی داخل آتشکده به فرزند خود می شود. از جمله این تعلیمات نیایش وندیداد است که از شب تا صبح به طول می انجامد. پس از دو سال که دوره تقریبی این تعالیم است دومین مرحله ورود موبد به جرگه موبدان که مرتب نامیده می شود صورت گرفته. و وی حائز کلیه شرایط می گردد.(ص ۱۵۱ _ ۱۵۳)
زندگانی موبدان با آتشکده ها مربوط است و از آنجا که همه مراسم مهم دینی باید با همکاری و مشارکت چند موبد انجام گیرد لذا موبدان از یکدیگر بی نیاز نیستند. در اغلب جوامع قدیمی زرتشتی محله خاصی در نزدیکی آتشکده وجود دارد که دستور نشین نامیده می شود و شامل خانه های موبدان و خانواده های آنان می باشد . در دهات اغلب موبد ده شخصا مراسم کوچک مذهبی را بجا می آورد ولی مراسم بزرگتر را به همکاران خود در دستور نشین جامعه بزرگی مجاور رجوع می کند. یزد و کرمان و دهات اطراف آن به چند هوشت یا ناحیه تقسیم می شود هر موبدی تصدی يک قسمت را دار است و هر دو سال یک بار این نواحی به طور قرعه بین موبدان تقسیم می گردد. در هندوستان يك مؤبد مسئول امور دینی و مذهبی چند خانواده است. این خانواده ها که اغلب ممکن است در نقاط مختلف شهر پراکنده باشند تشکیل یک گروه به نام پنتک می دهند و سمت موبدی برای هر پنتک در خانواده موبد به ارث می ماند. علاوه بر مو بدان پنتک يا موبدان خانواده گروه دیگری از موبدان ورزیده به نام آتش بند وجود دارند که فقط مسئول اجرای مراسم و آداب دینی در جوار آتش مقدس می باشند دیگر موبدان یورد شرگر که تقریبا منحصراً رسوم و آداب عالی نیایشی را بعمل می آورند و سرانجام گروه مؤبدانی که حائز شرایط کمتری بوده و گروه مؤبدان پنتک آنان را به كمک می گیرند موبدان زرتشتی در مقام موبدی خود معمولا وظیفه و مسئولیت خاصی از لحاظ زندگانی و روش اخلاقی مردم عادی یعنی بهدينان ندارند کار عمده و تنها وظیفه اصلی آنان آنست که را از هر لحاظ پاک نگاه دارند و در مراسم مختلف مذهبی به بهترین وجهی دقایق و جزئیات آداب و مراسمی که آموخته اند بجای آورند. (ص ۱۵۳ _ ۱۵۴)
مأخذ: دیانت زرتشتی (مجموعه سه مقاله از پروفسور کای بار. پروفسور آسموسن. دکتر مری بویس. ترجمه فریدون وهمن. انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. پاییز ۱۳۴۸
نقل از کانال پژوهشی در فرهنگ زرتشتی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر